Awig Dadia

AWIG–AWIG Dadia Pasek Gelgel Pegatepan

AWIG–AWIG & PERAREM

KULAWARGA DADIA PASEK GELGEL PEGATEPAN

LEBAH SANGA – BUSUNGBIU

PENYUSUN

WAYAN SUMARAYASA

TAHUN 2025




PAMAHBAH

Om Swastyastu

Om Awighnam Astu Namo Siddham

Saking asung paswecan Ida Bhatara Kawitan, Sasuhunan lan Hyang Leluhur, sampun prasida kapipil saha kaunggahang indik awig-awig puniki ngantos puput.

Sanggah parhyangan lan palemahan pinaka genah pesayuban krama dadia mapupul lan ngaturang bhakti manut drestha lan agama Hindu sane sampun memargi turun tumurun, sane kasengguhang bhuwana agung.

Pawongan (soang-soang krama dadia) pinaka pangempon parhyangan lan palemahan inucap, sane kasengguhang bhuwana alit.

Patemuan sane anut kalih bhuwana, bhuwana agung lan bhuwana alit, puniki kanggen pemargi nuju tatujon mahurip sane mawasta “Jagathita lan Moksa”.

Mangda wenten sane keanggen ngukuhang keadungan puniki, sampun kapipil dudonan lan awig-awig sane kaketus saking daging paruman, pastika sane sampun kacumponin (keputusan yang sudah disepakati), sane saking nguni ngantos mangkin, saha katulis manut basa Bali sane sampun kacumpunin oleh krama sekha dadia sinamian.

Awig-awig puniki kapipil lan kasusun saha mangda kedadosang pedoman ngantos riwekasan, pinaka paiketan, sepat lan siku-siku ring sajeroning ngukuhang iraga makrama ring sajeroning tunggalan sanggah.

Maka kirang indik kruna lan tata basa, titiang sane mipil nunas banget sinampura. Dumogi antuk pedoman awig puniki, krama dadia prasida ajeg lan langgeng manut Tri Hita Karana.

Om Santih santih santih ..

Pemipil




SARGAH I

PALEMAHAN

Palet 1

Genah lan wastanya

Pawos 1

1. Tunggalan sanggah puniki kawastanin KRAMA DADIA PASEK GELGEL PEGATEPAN

2. Krama sanggah puniki wantah medue palemahan sanggah suwun utawi sanggah jajaran, sane magenah ring wewidangan Lebah Sanga Banjar Tengah Desa Adat Busungbiu Kecamatan Busungbiu Kabupaten Buleleng. / Alamat : Jl. Kiskinda, Gang Kamboja, Banjar Dinas Tengah, Desa Busungbiu. Peta lokasi [https://maps.app.goo.gl/m2VDPnYekce35DFX7]

3. Palemahan sanggah dadia puniki kewangun ring tanah druwen krama (luas tanah 220 meter persegi) antuk nomer sertifikat SHM No. 00987 an. Pura Dadia Pasek Gelgel Pegatepan.

4. Krama sanggah dadia puniki kewangun lan utawi kekawitin antuk 9 (sia) kepala keluarga, inggih punika :

1) Nyoman Dana

2) Made Seregeg

3) Putu Sedana

4) Wayan Nosen

5) Ketut Alit

6) Made Seloka

7) Ketut Parta

8) Ketut Naka

9) Wayan Sudaya

5. Indik wacakan puniki, nganutin yusan ipun pecak ngawit saking sane pinih duwur. Pariindikan lelintih utawi riwayat ngewangun sanggah dadia puniki, kasinurat ring cakepan sane tios ring awiglan daging peraren puniki.

Palet 2

PAMIKUKUH LAN PETITIS

(Dasar lan Tetujon)

Pawos 2

Krama (sanggah) dadia puniki ngemanggehang pamikukuh sekadi :

1. Pancasila Dasar Negara Indonesia

2. Undang-undang Dasar 1945

3. Tri Hita Karana manut Agama Hindu

4. Bisama Ida Bhatara Kawitan (MGPSSR) lan kekebahan saking PHDI.

Pawos 3

Sane dados petitis makarya awig-awig puniki inggih punika :

1. Mikukuhang miwah ngerajegang Sang Hyang Agama

2. Mangda prasida nincapang paridabdab magama manut Sastra Drestha.

3. Nincapang kasukertan (katreptian) sanggah saha pawongan-nya sami skala-niskala.

4. Mikukuhang tur ngajegang pawongan pamekas sane ngiket pakulawargan.

5. Ngajegang tur prasida ngemargiang bisama Ida Bhatara Kawitan


SARGAH II

PAWONGAN

(Sukerta Tata Pakraman)

Palet 1

INDIK KRAMA

Pawos 4

1. Sane kebaos krama sanggah utawi krama dadia inggih punika kulawarga preti sentana sane magama Hindu tur sampun madue kurenan.

2. Sejaba punika kesengguh tamiu

Pawos 5

Krama ring sanggah dadia wenten bawos sekadi puniki :

1. Krama dadia ngarep, inggih punika krama sane negak keni ayahan saha kekenan manut awig dadia.

2. Warga krama inggih punika kulawarga krama ngarep sane sampun kasinurat ring kartu keluarga adat (KK Adat Busungbiu), kulawarga agung alit, nyada, ngarep lan ngampel.

Pawos 6

Kawit Dasar Krama

1. Krama Sanggah dadia puniki ngawitin dados krama (makrama tua), risampune melarapan antuk pawiwahan (ngelah kurenan) mawiwit saking purusa.

2. Krama sane maduwe sentana purusa, tur sentanan ipun sampun ngelah kurenan, krama punika patut nyada, sahantukan sampun kagentosin olih sentanan nyane.

3. Yening wenten krama sane meduwe sentana lanang adiri, sedurunge sentanan ipun nganten utawi durung ngelah kurenan, krama punika patut ngemargiang ayah-ayahan sekadi krama ngarep.

4. Yening wenten krama sane meduwe sentana lanang lintang ring adiri, yening sinalih tunggil sampun ngelah kurenan, krama punika taler dados nyada, seantukan sampun kagentosin manggeh ring pakraman. Kemaon yening sentana sane kaping kalih taler sampun mawiwaha, nika patut ngelantur ngatiwin punapa-punapi sane sampun memargi ring paiketan krama dadia, minakadi peturunan, iuran lan sane siosan.

5. Yening wenten krama sane nenten meduwe sentana, krama punika patut ngemargiang ayah-ayahan ngantos mayusa 65 tiban. Langkung ring punika kasinanggeh krama nyada.

Pawos 7

Uger Tedun Mekrama

1. Sesampun jangkep 42 hari (abulan pitung dina) ngawit saking Upakara Pawiwahan.

2. Yening wenten krama sane sampun kagentosin olih sentanan nyane, raris sentana punika balu/nyapian, krama punika nenten malih tedun mekrama.

3. Yening wenten krama sane meduwe sentana lanang adiri, sedurunge sentanan ipun nganten utawi mawiwaha, krama punika patut

Pawos 8

Indik Usan Mekrama / Nyekha

1. Saking pinunas ngeraga upami wit saking magentos agama, sakit (sungkan) banget.

2. Krama ngarep sane sampun mayusa 65 (nem dasa lima) tiban.

3. Kanorayang olih krama duaning kalintang tan anut ring daging awig-awig, inggihan perarem saking paruman, tur tan dados kabecikang.

Palet 2

PRAJURU MIWAH KRAMA

Pawos 9

1. Krama sanggah puniki kaenter olih Kelian Sanggah utawi Ketua Dadia.

2. Kelian sanggah (ketua) kewantu antuk juru surat (sekretaris) lan petengen (bendahara), selantur ipun kaucap prajuru dadia.

Pawos 10

Indik Ngadegang Prajuru

1. Prajuru dadia patut mawiwit saking krama ngarep.

2. Prajuru keadegang melarapan antuk pemilihan ring paruman sane karawuhin antuk pah telu (2/3) akeh krama sane rawuh rikala sangkepan.

3. Prajuru punika madue waneng 5 (lima) warsa tur dados kapilih malih apisan.

4. Ngentosin prajuru sadurung lima warsa malarapan antuk paruman.

5. Prajuru sane kapilih puniki patut kawentenang upacara pasaksian sekala niskala melarapan antuk upacara manut kasidan.

Pawos 11

Swadarmaning Prajuru Dadia

1. Ngenterang panglaksana daging awig-awig. Saha nuntun tur ngenterang Krama rauhing kulawarga sanggah ngupadi antuk petitis.

2. Mawosin kalih niwakang pemutus arep ring wicara kulawarga krama.

3. Maka dutta (wakil) krama matemuang bawos ring sapa sira ugi.

4. Yan wenten prajuru (pengurus) iwang pemargi, patut keni pamidanda nikel ring krama soang-soang saha akeh nyane kekaryanin manut paruman.

Pawos 12

Indik Leluputan Ulih-ulihan Prajuru

1. Luput Ayahan lan papeson

2. Polih pelaba sesari piodalan apeteluan

3. Ulih-ulihan lianan manut paruman.

Pawos 13

Ngentosin prajuru

1. Prajuru dadia kagentosin riantukan :

a. Nyada utawi lunga ke genah sane doh.

b. Mawitwit saking pinunas ngeraga (minakadi sungkan muah siosan).

c. Kanorayang duaning iwang pemargi minakadi lempas ring daging awig-awig.

2. Ngentosin prajuru patut melarapan paruman krama dadia.

Palet 3

PARUMAN LAN PAMUTUS BAWOS

Pawos 14

Indik Paruman

1. Paruman krama dadia sane sampun keanggen uger-uger, nyabran duang sasih nuju dina Buda Kliwon saha kemargiang kalaning sore sawatara dauh 5 (jam 17.00 wita).

2. Indik paruman sajabaning uger-uger, janten dados kemargiang napkala manut kabuwatan

3. Indik parikrama sane pacang kesobyahang napkalaning paruman, sampun kepipil oleh prajuru, saha nganutin tetujon paruman sane keaptiang pecak.

4. Rahina Buda Kliwon Dunggulan sane kedadosang pucuking paruman, seantukan galah punika naler keanggen uger-uger nyukserahang saye, lan parikrama tiosan ipun.

Pawos 15

Indik Pamutus Bawos

1. Pamutus baos ring paruman patut kerauhin olih kalih pah tiga (2/3) saking akeh krama sane rauh. Pamutus baos ring paruman patut kelaksanayang saking manah nirmala olih krama utaman ipun krama pengarep.

2. Yening wenten wicara sane dahat mabuat, patut kemargiang paruman jangkep minakadi krama nyada, krama panglingsir saha mangda ngicenin pemargi (petunjuk) sumangdenya presida trepti.

3. Sami sane dados wicara, sane ngulatiang pamutus bawos, patut ngeninin pasuaran demokrasi utawi ngutamayang keadungan utawi mupakat (manut perarem 28 April 2004)


Palet 4

PADRUWEN KRAMA

Pawos 16

Indik Duwen Krama Dadia

Duwen Krama Sanggah sekadi ring sor :

1. Sanggah prahyangan, inggih punika makasami sanggah jajaran kemiri lan paibon saha pelinggih sami sawewidangan genah sanggah dadia piniku. Inggian parindikan soang – soang pelinggih jadi kasurat ring pawos utawi palet lianan.

2. Druwe sane marupa barang/ artha brana inggih punika maka sami aset sane wit ipun saking duwe utawi inventaris sane sampun kesurat dados padruwen krama dadia.

3. Indik data utawi daftar aset jadi ketingglasang ring sesuratan utawi ring palet pawos selanturnyane.

Pawos 17

Indik Suka Duka

1. Maka cihna krama dadia puniki matunggilan tur prasida salunglung sabayantaka, raris kawentenang suka-duka lan uger-uger nyane madasar daging paruman lan perarem sane saking kawit, kasurat wiading nenten kasinurat.

2. Pemargin suka-duka kedadosang ngeninin panca yadnya lan tri hita karana.

3.

Pawos 18

Indik Pawiwahan

1. Para yohana lanang istri sane wenten ring sejeroning krama dadia puniki, yening ngemargiang pawiwahan patut nganutin sekadi perarem ring desa adat lan medasar saking pamitegep saking guru wisesa (sesuai peraturan pemerintah, undang-undang perkawinan).

2. Yening wenten krama istri sane keambil (nganten) ka dura desa, wenang nyangkepin upasaksi ring adat ritatkala memadik, utawi sapisanan ritatkala upacara pawiwahan kapuputang, nenten kadadosang mepamit sadurunge ilen-ilen administrasi ring adat lan dinas jangkep kemargiang.

3. Yening krama istri nganten ka dura desa, mangda kapuputang acara lan upakaran ipun sekala lan niskala. Tur upacara mangda sampun kemargiang nenten langkung ring tigang sasih.

4. Manut ring perarem sekha dadia, krama saking purusa sane ngambil bajang ring dadia puniki, patut naur jinah tabunan akeh nyane manut perarem.

5. Perarem daweg 29 Januari 2003 akeh nyane Rp 30.000 (telung dasa tali rupiah), lan kagentosin antuk perarem daweg 7 September 2016 menados Rp 150.000 (karo belah tali rupiah). Yening wenten sane mobah, sinah pacang kasinurat malih ring daging perarem selantur ipun.

6. Ritatkala sampun wusan kemargiang upakara, jinah tabunan punika jagi ke pah tiga, abagi katur ring pemangku, abagi dados pinaka jinah kas ring sekha dadia, abagi kaicenin ring sang dampati (utawi sane nganten) pinaka keanggen artha kamulan ring sajeroning grhasta.

7.

Pawos 19

Indik Kelayu Sekar

1. Ritatkala wenten warga krama dadia seda (lampus), patut mapaungu ring prajuru dadia saha kelanturang ring prajuru adat lan dinas. Taler administrasi sumangdenya kejangkepin sekadi sane memargi.

2. Indik tata titi nyiramang layon nganutin kutipan alm Ketut Alit (sane keanggen saking nguni ring desa adat), tur selanturnyane kaenter oleh sinalih tunggil prajuru dadia.

3. Rikala nyiramang layon kangkat nganggen don pisang kaikik, saha nganutin dudonan sekadi ring sor puniki:

gambar

4. Waneng cuntaka utawi sebelan, ngantos tigang rahina lan kacutetang antuk upacara ngawang-awangin.

Pawos 20

Indik Ngaben

1. Ngaben dados kelaksanayang antuk warga dadia. Taler dados nyarengin ring pangabenan kinembulan (utawi ngaben massal) ring dija kapo kawentenang.

2. Upacara atiwa-tiwa, dados nyarengin ring krematorium manut kasidan sang sane maduwe sawa utawi sekah.

3. Manut perarem tanggal 1 Agustus 2007, yening krama ngemiletin pengabenan, indik ayaban pengabenan kasayagayang olih krama sekha dadia, kemaon indik prebea jinah minakadi naur di ngaben massal yadin ngaben dadia, sane meduwe sawa sane naur.

4. Indik ngaben massal, banten piuning ring merajan kewantu olih sekha dadia ngelantur paingkup. [ini perlu di cek ulang karena ada 2 keputusan yang berbeda]

5. Yening krama ngarengin ngaben massal ring desa adat, piuning ring kahyangan tiga lan penawing, sampun saking panitia, ngelantur paingkup ring genah peyadnyan. Wantah ngelinggihang manten ring merajan.

6. Inggian meajar-ajar, prebea saking sane medrebe sawa, nanging ayaban, kewantu saking krama dadia sakasidan nganutin unteng nomer 3.

7. Sane durung kasurat, jagi kelanturang manut pabuat.


SARGAH III

PARHYANGAN

Palet 1

Indik Pelinggih

Pawos 21

Kawit Ngewangun

1. Pelinggih sanggah merajan puniki, kewangun ngawit saking ngasahang karang tegak pelinggih duk pinanggal masehi 12 Juli 1992, ngelantur mekarya turus salumbung tanggal 21 Juli 1993. Tur puput upacara ngelinggihang ring turus lumbung tanggal 26 Juli 1993 (Soma Umanis Tolu), upakara keanteb olih Jro Mangku Gede Pasek.

2. Ngelantur pinanggal 6 April 1995 ngawit meterap batarrateng pelinggih, lan pelinggih siosan jantos puput wewangunan.

3. Upacara ngelinggihang lan maingkup alit, kemargiag duk 16 November 1999 ritalkala Anggara Kliwon Kulantir, pinaka tegak piodalan merajan (pura dadia) puniki. Upacara kapuput olih sulinggih, Ida Pandita Mpu Dharma Yasa, Griya Kerthi Yasa, Desa Ringdikit.

Pawos 22

Carca Pelinggih

1. Wewangunan pelinggih inucap sampun nganutin jajar kemeri, kebawos wenten 9 diri pelinggih ring batarateng. Inggih punika pelinggih: kamulan, sanggar agung, catu gundul, catu prucut, meru tumpang tiga, sekepat sari, menjangan seluang, kelima sari padma sari

2. Ring wewidangan merajan, wenten carca pelinggih sekadi ring gambar puniki:

gambar

3. Merajan puniki, nganutin pakem dwi mandala, inggih punika jaba lan jero.

4. Manut gegambaran genah wangunan pelinggih, sane manggeh ring jeroan wangunan nomber 1 ngelantur nomber 18, lan sane kasengguh ring jaba wangunan nomber 19 lan nomber 20.

5. Pelinggih sane ring jroan mapasengker sekadi sane sampun memargi. Pelinggih alit (sekadi bebaturan) sane ring batarrateng kebawos juru pikul

Pawos 23

Indik Panyiwian

1. Manut carca pelinggih duk ngawitin ngewangun sanggah merajan puniki, sekadi ring sor puniki:

  • Pelinggih Kemulan (Hyang Tiga Sakti utawi Dewa Gede Kemulan)
  • Pelinggih Sanggar Agung (Hyang Bhatara ring Gunung Agung)
  • Pelinggih Catu Gundul (_________)
  • Pelinggih Catu Prucut (______)
  • Pelinggih Meru Tumpang Tiga (Hyang Bhatara Kawitan)
  • Pelinggih Sakapat duk ngawit penembahan sane patut / (Panembahan Hyang Manikin Dalang)
  • Pelinggih Sakapat duk ngawit penembahan sane patut (Panembahan Hyang Batur Sari)
  • Pelinggih Menjangan Saluang duk ngawit penembahan sane patut (Penembahan Maos Pati Majapahit)
  • Pelinggih Padma Sari (Hyang Siwa Adhitya)
  • Piyasan Ageng
  • Pelinggih Taksu
  • Pelinggih Menjangan Saluang
  • Pelinggih Paibon (Stana Hyang Lelulur)
  • Piyasan Paibon
  • Pelinggih Aglurah
  • Bale pesandek / Bale gong
  • Penyimpenan (Taksu lan Pratima)
  • Candi bentar
  • Pelinggih Penunggun Karang, Pekandel
  • Pelinggih Lebuh utawi Pesuguhan

2. Carcan pelinggih dados kagentosin pecak, yening sampun medasar antuk sumber sane sah. Sekadi sesuratan minakadi saking lontar, utawi kajian sane medasar ilmiah lan sampun kauji.

3. Wangunan pelinggih dados kegentosin saha nganutin pemargi ngewangun pelinggih minakadi sepat siku lan tata titi ngewangun wangunan suci. Sekadi kesurat ring kecap asta bhumi, padma bhuana, asta kosala kosali lan sane siosan.

Palet 2

Indik Piodalan / Rahinan

Pawos 24

1. Piodalan sane manggeh Anggara Kasih Kulantir (Anggara Kliwon Kulantir), pinaka rahinan tegak oton merajan dadia puniki.

2. Rahinan Pemacekan Agung, Soma Kliwon Kuningan, pinaka rahinan klan kepasekan sane tetuwek bakti ring Ida Bhatara Kawitan (Pasek). Ayaban magenah ring arep meru tumpang tiga.

3. Rahinan Buda Wage Klawu, pinaka pakeling odalan ring merajan dadia agung ring Pegatepan sane memargi ritatkala Saniscara Kliwon Wayang, nanging krama dadia ngambil riwusan ngineb, nika mekawinan ring Buda Wage Klawu.

4. Purnama Kapat pinaka piodalan ring Pura Batur Sari, Desa Sai, nanging krama dadia ngelaksanayang ring merajan uudan utawi panglong apisan.

5. Rahinan Buda Wage Merakih sane pinaka rahinan ring paibon, nenten kelaksanayang ngawit pinanggal 7 Juni 2006, sampun kacumpunin lan sampun kemargiang upacara sekala niskala, seantukan sampun dados asiki ring Anggara Kasih Kulantir.

6. Rahinan Soma Umanis Tolu, sane pinaka upacara ngelinggihang ring turus lumbung duk dumun, nenten keanggen piodalan malih, seantukan turus lumbung punika sampun mapralina lan ida bhatara sasuhunan sami, sampun kaingkup ring wangunan pelinggih sane anyar, upacara ingkup nika sane manggeh tegak weton merajan dadia inucap.

7. Napi pemargi indik ngelaksanayang odalan lan utawi rahinan, sampun medasar antuk kacumpuan krama dadia maka sami saha karuntutin antuk upacara niskala.

Pawos 24

Dudonan Piodalan lan Rahinan

1. Piodalan Anggara Kasih Kulantir (Anggara Kliwon Kulantir), kemargiang sekadi puniki:

Pengereresik

Ds

Ds

Ds

Ds

Ds

Ds

2. Rahinan Pemacekan Agung, Soma Kliwon Kuningan, kemargiang sekadi puniki:

Pengereresik

Ds

Ds

Ds

Ds

Ds

3. Rahinan Buda Wage Klawu, kemargiang sekadi puniki:

Pengereresik

Ds

Ds

Ds

Ds

Ds

4. Purnama Kapat, kemargiang sekadi puniki:

Pengereresik

Ds

Ds

Ds

Ds

Ds

Pawos 25

Perubahan Rahinan

1. Yening prade wenten pungkuran, sane maobah ring sajroning rahinan, wenang kacumponin olih krama dadia, saking paruman jangkep.

2. Indik galah ngelaksanayang rahinan utawi piodalan, kemargiang ring rahina sane pateh.

3. Bisakah tidak diadakan rahinan?

Palet 3

Indik Pemangku Dadia

Pawos 26

Ngadegang Pemangku

1. Pemangku merajan dadia patut mawiwit saking krama ngarep.

2. Pemangku keadegang melarapan antuk 3 pemargi:

Kecatri (kapilih) olih krama malarapan putusing paruman.

Ngewaris utawi turunan yen kantun wenten sentana (turunan) purusa (lanang).

Ngemargiang nyanjan, nuntun tur ngastiti.

3. Pemargi kapartama sane keutamayang. Samaliha tigang pemargi punika, calon pemangku patut anut ring daging sastra lan agama.

4. Tan kawenang ngangge pemangku :

a. Cedangga (peceng, perot, cungik, lan sapenunggilan ipun)

b. Sang sapasira ugi sane tan kadadosang manut ring perarem

c. Sakit ila, ayan, buduh wiadin edan.

d. Sane madue kasucian urip tan becik.

Pawos 27

Swadarmaning Pemangku

1. Pemangku patut ngemanggehang sesananing pemangku, luire tan wenang ajejuden miwah sapenunggilan ipun.

2. Pemangku dadia patut ngamargiang swadharmaning suci rikala ngayah, memargiang miwah nglajengin upacara agama, tur ngajegang pemargin upacara.

3. Pemangku patut kaulemin olih krama yan prade wenten krama ngewentenang yadnya (nunas tirta). Tur pemangku patut ngemargiang sekadi krama sane ngulemin.

4. Rikala ngemargiang upacara, pemangku dados kewantu olih krama sane sampun ngemargiang kapinanditaan.

Pawos 28

Indik Leluputan ulih-ulihan Pemangku

1. Prabeya Kepemangkuan :

a. Adiksa Widhi (ngadegang) kamedalin prebeya saha kalaksanayang olih krama (upacara manut kasidan).

b. Mapitra yadnya riwekas prade kulawarga pemangku tan mresidayang, patut kasungkemin olih Krama.

Pawos 29

Ngentosin prajuru

1. Pemangku kegentosin riantukan:

a. Seda/padem

b. Pinunas ngeraga (yusa sampun lingsir, sakit, makisid genah)

c. Kawusanang antuk krama menawi nilar sesane manut putusing paruman.

2. Ngentosin pemangku, wenang malarapan antuk paruman jangkep krama penyada lan ngarep, nganutin tatacara pamutus bawos.

draft niki durung puput, durus icenin masukan mangda gelis.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

Formulir Kontak

Nama

Email *

Pesan *

Cari Blog Ini